زیبائی شناسی سایه پردازی در سینما

سایه در فیلم یک مفهوم تکنیکی و محتوائی و یکی از بیانگرترین عناصر زیبائی شناسانه ی سینمائی است که گستردگی ابعاد آن در تاریخ سینما موجب پدیدارشدن تحلیل های بسیار متنوعی گشته است. این امر که سایه پدیده ایست قابل خوانش و تحلیل آنها از ضرورت بالائی برخوردار است، فرض کلیدی این پایان نامه است که به موجب آن به سئوالاتی مانند مفاهیم سایه و کارکردهای ساختاری آن در فیلم چیست؟ و آیا سایه از ابعادی فرهنگی در هر دوره ی تاریخی برخوردار بوده است؟، پاسخ داده خواهد شد. سایه بخشی از میزانسن فیلم به شمار می آید و در نتیجه تحلیل سایه بخشی از نقد میزانسن است. این مقاله نخست با ارائه ی پیشینه ای از پیدایش و بهره گیری ادبی از سایه، پیش زمینه های فرهنگی و نمایشی سایه را در ایران و جهان ارائه می نماید و سپس در فصل یک با استفاده از روش نقد میزانسن و با توجه به زمینه های تاریخی به تحلیل مفاهیم سایه و بررسی تحولات تاریخی آن در سده ی بیستم میلادی به پیدایش سایه در سینمای اکسپرسیونیسم آلمان و استفاده ی خلاقانه ی این سینما از آن پرداخته خواهد شد. در فصل دو به سایه در سینمای گانگستری آمریکا در دهه ی 1930 و همچنین استفاده ی ویژه کارگردانان رئالیسم شاعرانه فرانسه از سایه پرداخته خواهد شد. در فصل سه بلوغ تکنیکی و قدرت بیان سایه در فیلم های نوآر دهه های 1940 و 1950 با توجه به تأثیر گیری این فیلم ها از اکسپرسیونیسم آلمان و رئالیسم شاعرانه ی فرانسه و نئورئالیسم ایتالیا بررسی می شود. در فصل چهار به خاستگاه های ژانر وحشت و تأثیرات روایی و فرمی سایه در دوره ی اول شکوفایی این ژانر اشاره می شود. فصل پنج به بررسی آثار سه تن از مهمترین سایه پردازان سینما (لانگ، هیچکاک و ولز) و سبک های شخصیشان می پردازد. در فصل شش تحولات جهانی و گذار از دوران کلاسیک در دهه ی 1960 میلادی بررسی خواهد شد. فصل هفت به سایه در دوران گذار از نوآر به نئو نوآر با تأکید بر آثار ساموئل فولر اختصاص یافته است. در فصل هشت سینمای وحشت پس از تحولات دهه ی شصت و تشابهات و تفاوت های آن با سی ساله ی پیشین بررسی خواهد شد. در فصل نُه به ظهور قدرتمند سینمای مستقل آمریکا که سبب ساز پیدایش کارگردانان بزرگ و صاحب سبک بسیاری شد پرداخته خواهد شد و سپس آثار چند تن از تأثیرگذارترین کارگردانان مستقل سینمای آمریکا (جارموش، لینچ و برادران کوئن) به لحاظ سایه پردازی بررسی می شود. سرانجام در فصل نتیجه گیری کل مطالب جمع بندی می شوند.